Gisteren stuitte ik tijdens deskresearch over Tunesië op een nieuwe, andere versie van het verhaal dat de Arabische Lente ontketende. Ik wil er een boek over schrijven, over dat land, een roman. Het zit al helemaal in mijn hoofd, maar ik heb meer informatie nodig om te kunnen spelen met de verhaallijn en diepte aan te brengen.
De reden van het boek is om een genuanceerd verhaal over Moslims te schrijven. Het moet nu onderhand maar eens afgelopen zijn met de Islamofobie. Niet dat een roman van mijn hand de wereld zal veranderen, maar misschien helpt het iemand van zijn of haar vooroordelen af.
Tunesië heeft een goed landschap voor zo’n boek, een rijke geschiedenis, een goed opgeleide grote middenklasse, tot voor kort bloeiend toerisme en: Hier begon de Arabische Revolutie.
Ik ben er geweest terwijl tanks en geweren strategische gebouwen in Tunis bewaakten. Heb de steppen gezien en de olijfbomen, gepraat met vrouwen die 5 TDN per dag verdienen, gediscussieerd met nachtportiers over politiek. Ben er beroofd en gekoesterd tijdens de week vóór de eerste democratische verkiezingen. Ik heb vrienden die daar wonen of er vandaan komen. Ik heb het land gevoeld en geproefd. En ik wil er naar terug.
Gisteren zocht ik op internet naar de politie agente die Mohammed Bouazizi in zijn gezicht zou hebben geslagen. Een klap die de wereld veranderde en de groenteverkoper aanzette tot zelfverbranding. Wie zou die heks zijn, die zelfvergenoegde onderkruipster van de macht voor wie het dragen van een uniform voldoende legitimatie was om mensen te onderdrukken en vernederen?
Het duurde niet lang of ik had haar gevonden: Fayda Hamdi. Een camera volgt de fragiele, licht trillende vrouw van middelbare leeftijd met een hoofddoek. Ze heeft niet geslagen, zegt ze. Ze heeft vier maanden onschuldig in een cel in Gafsa gezeten. De rechtbank sprak haar vrij. Sterker nog, een vakbondsman met de naam Lamine al-Bouazizi, komt er rond voor uit dat de klap in het gezicht, en het verloop van het incident tussen haar en de groenteverkoper een verzonnen, in 1 uur tijd in elkaar gedraaide, publiciteitsstunt was.
Mag dat? Mag je een vrouw offeren omwille van een hoger doel? Mag je een verhaal larderen met details waarvan je weet dat deze het bloed van de menigte doen koken?
De timing was in ieder geval perfect. Lamine en zijn vrienden voelden uitstekend aan dat het deze keer wel eens raak zou kunnen zijn en toute la Tunisie in opstand zou kunnen komen. In de afgelopen 23 jaar die de levensspanne van het regiem Ben Ali vormen, zijn velen gedood, gemarteld, gevlucht, in hongerstaking gegaan of hebben het ultieme verzet gepleegd door hun eigen leven te nemen.
Het verhaal zoals het in de wereld is gebracht, had ook waar kùnnen zijn. Het werd herkend door eenieder die op de hoogte was van de misdaden van de dictator en zijn entourage. Ben Ali was meer maffia baas dan president. Zijn vrouw Leila Trabelsi was meer aasgier dan first lady.
Een vriendin zoekt contact via de chat: ‘Ik heb je stuk gelezen over Tunesië. Alles wordt georkestreerd dus, ook de "zwakke"oppositie. Je neemt geen stelling voor of tegen dit gedrag?’ ‘Nee, ben er niet uit. Aan de ene kant vind ik het walgelijk om zo te manipuleren. Tegelijkertijd is het doel wel goed. Heiligt dat de middelen?’ reageer ik. ‘Gek dat we aannemen dat de bad guys dit soort dingen doen en niet de good guys,’ zegt ze. ‘Wat ik interessant vind, is hoe een verhaal de wereld kan veranderen, en idd door bad & good guys wordt gebruikt.’ ‘Wat is nog 'echt' tegenwoordig, wat kun je nog geloven?’
Een dilemma en een vraag. Het dilemma luidt: Heiligt het doel de middelen? Hierop moet ieder steeds weer zichzelf bevragen. De vraag: ‘Wat kun je nog geloven?’ is van andere orde. In een wereld waarin iedereen met een mobieltje reporter is, zijn gidsen nodig. Journalisten die zowel hun eigen subjectiviteit – door welke bril bekijk je de wereld om je heen - als hun bronnen vrij geven, zodat de lezer zelf kan bepalen welke conclusies hij of zij wil trekken. Niet eenvoudig.
Daarnaast blijkt de kracht van verhalen. Een goed verhaal op het juiste moment kan de wereld veranderen. Extra reden om die roman door te zetten – en dat wordt fictie, wel zo eerlijk.
Afbeelding: Straat in Tunis op een doordeweekse dag
###
