Gesprek met een lezer over JES! Towards a Joint Effort Society

Lezer: Ik mis samenhang tussen de verschillende ideeën. Volgens mij is dat niet hetzelfde als een schema of orde, maar het aangeven van de (mogelijke) verbanden tussen verschillende aspecten of krachten. Hoezeer de werkelijkheid aan elkaar hangt van de toevalligheden, toch is het zo dat de ene gebeurtenis de andere uitlokt en die weer een andere. En daar spelen naar mijn mening toch krachten die niet zomaar willekeurig zijn.

Antwoord: JES! Towards a Joint Effort Society is een soort doos van Pandora met ideeën, waaruit een beeld kan oprijzen 'hoe te veranderen'. We hebben nadrukkelijk geen vaste methode willen geven, geen recepten met absolute ingrediënten. Voor ons zit de kracht van Ecolutie juist in het dynamische, soms bijna ongrijpbare, van het begrip. Ecolutie verandert per tijd en plaats, per persoon en groep. Steeds met als doel een Joint Effort Society, maar ook die meandert met de mensen die een dergelijke samenleving vormgeven.

Het boek is geconstrueerd als een soort rizoom - hoewel een dergelijke vorm vecht met de volgtijdelijkheid van woorden - om dezelfde reden, zoveel mogelijk dynamiek, zo min mogelijk dogma's. Het systeem is chaos.

We hebben geprobeerd om neo-conservatieve mythes - zoals over migratie - nogmaals te doorbreken en paradigma's te veranderen door via verhalen andere werkelijkheden te laten zien en een inkijk te geven in systemen. 

JES! is niet geschreven om 1 waarheid te verkondigen, maar om aan te zetten tot denken en tot het voeren van een dialoog. Vandaar ook de oproep aan de lezer om mee te doen, mee te denken en samen uit te vinden in wat voor soort wereld we willen leven en hoe we daar kunnen geraken. Om, zodra dat doel bereikt is, opnieuw deconstructie te plegen en naar een hoger plateau te reiken. 

Lezer: Hoe zien jullie de in- en aangeboren competitviteit van mensen in een coöperatieve samenleving? Het is niet mijn bedoeling om hier een antwoord te krijgen, het is wel een bedenking die samenhangt met wat men weet over de menselijke existentie met haar instinctieve hang naar status (waarmee competitie onlosmakelijk verbonden is).

Antwoord: Goede vraag, daar worstelen we inderdaad mee, al staan in JES! wel voorbeelden uit de (sociale) psychologie van Morton Deutsch, Cialdini en Kahneman, evenals het experiment met apen en kinderen waaruit bleek dat de kinderen zich onderscheidden en meer succes behaalden door hun vermogen tot samenwerken. Menselijke gemeenschappen zijn gebaseerd op wederkerigheid, zodat je weet dat, wanneer je iets geeft, je niet iets verliest.

En, zelfs Adam Smith schreef over empathie, hetgeen van de mens meer maakt dan een status en rijkdom vergarend dier. Al blijkt steeds dat checks & balances nodig zijn om zelfbeheersing aan te wakkeren.

Dit kan doorgetrokken worden naar de 'game-generatie' waarover Jane McGonical zo gepassioneerd vertelt (§ Push the Right Button) 

In onze eigen omgeving zien we hoe met name de jeugd tussen 18 en 28 in staat is om een hoger belang te herkennen en op basis daarvan samenwerking verkiest boven competitie. Die jongeren zijn ook minder geïnteresseerd in status en rijkdom dan degenen voor hen (onze generatie). Ze zijn zich veel meer bewust van ecologische kosten en de impact die die hebben op het bestaan. Dit alles neemt niet weg dat je zo'n observatie niet kunt extrapoleren naar anderen, andere gemeenschappen, gebieden en tijden.

Competitie an sich is niet ongezond en kan tot nieuwe dingen en ontwikkelingen leiden. Pas zodra het leidt tot ondermeer uitputting van natuurlijke hulpbronnen en extreme inkomensverschillen, oorlogen, uitbuiting en extreme armoede, gaat het mis. Niet zo'n beetje ook. Dat zien we dagelijks om ons heen. Onze economie is op competitie gericht en ontaard in het zoveel mogelijk produceren tegen zo laag mogelijke kosten. Met als gevolg dat hebzucht beloond wordt met status, macht en materiële perqs. 

Dan kom ik op dit moment toch uit op ecolutie om een oplossing te vinden. Die oplossing zit in individueel en institutioneel gedrag, in de manier waarop besluiten worden genomen, in de technologieën die we toepassen en de wijze waarop we onze instituten inrichten. Alle drie de oplossingsclusters dus. Wanneer een gemeenschap gezamenlijk bepaalt (besluitvorming) dat zij kiest voor samenwerking, is dat het concept waarnaar ze zich richt in alle drie de clusters. Dan ontstaat een cultuur van samenwerking (Society tells you what you want, Erich Fromm) en iedere ontwikkeling wordt getoetst aan de bijdrage die deze levert aan het samenwerken. 

Steeds meer mensen zijn op zoek naar nieuwe manieren om samen te werken, middels coöperaties die gebruikers en producenten verenigen, zoals energie-coöperaties. Tegelijkertijd is kennis zo'n beetje gratis voor wie toegang tot Internet heeft, juist omdat dit bestaat bij de gratie van delen - samen weet je meer.
De 3D-printer maakt het bovendien mogelijk om een ding (gereedschap, onderdeel, wat dan ook) te maken op de plek waar je het nodig hebt. De relatie tussen herkomst en bestemming wordt hersteld door urban farming en varkenshuizen in binnensteden. Dit zijn allemaal ontwikkelingen die van onder op, door mensen met mensen, groeien. 

De technologie maakt het mede mogelijk (Internet, 3D printer enz) en individuen gedragen zich coöperatief. Langzaam verandert zo ook de besluitvorming in de richting van een directe democratie. Dit zal ook gevolgen hebben voor de organisatie van arbeid, voor het onderwijs, voor de fysieke inrichting van gebieden enzovoort.
Maar er zijn ook tegenkrachten, die bijvoorbeeld het Internet censureren en berichtgeving naar hun hand zetten. Het risico van een cyberwar, die een hele samenleving ontwricht, neemt toe. Welke stroming (competitie of coöperatie) uiteindelijk de overhand krijgt, is moeilijk voorspelbaar. Je kunt slechts dansen met systemen, zoals Donella Meadows al zei, en vervolgens iedere keer opnieuw zelf, samen met anderen, onderzoeken of we op weg zijn naar de samenleving die we wensen. Door iedere handeling verandert de context en daarmee alles. Vandaar dat de begrippen context, content en concept zo prominent in JES! aanwezig zijn. De Ecolutie matrix kan helpen ontwikkelingen te begrijpen.

###