Fata Morgana

Nasluimerend van de nacht terwijl nog jong en verlegen licht voorzichtig door het dakraam binnen piept, pak ik de I Phone die naast het bed ligt. Nog niet zo lang geleden had ik een krant gepakt. Maar lezen van papier is uit de gratie geraakt: gedrukte nieuwsdragers lopen per definitie achter, er staan een hoop letters in die me niet interesseren, ik kan niet doorbladeren naar een andere krant, er stapelen zich immense papierhopen op in huis én ze zijn ook nog eens slecht voor het milieu.

De mailbox licht op, een vriend heeft een foto gestuurd van Incheon, de eco-stad die Norman Foster & partners hebben ontworpen voor Zuid Korea. Ik schreef over Masdar-city, een ander eco-stad project van dezelfde reeds bejaarde Britse Lord en architect, in Abu Dhabi. Noud, zo heet de vriend, vindt dat ik hier ook maar eens naar moet kijken.

Foster bouwt Masdar in de woestijn volgens oude Arabische stedenbouwkundige principes en combineert deze met high green tech. Het beste van beide werelden. Aan de lijnen op de foto van Incheon te zien, gaat in dit Ecotopia de Aziatische cultuur en bouwwijze de alliantie aan met duurzame slimme technieken. Het moet een stad worden voor 320.000 inwoners te midden van groene velden waar voedsel geproduceerd wordt. Om verlies van landbouwgrond te compenseren, worden gewassen geplant op daken. Groene daken hebben meerdere voordelen: afvoer c.q. zuivering van water en isolering van het gebouw, hetgeen energie (verwarming of airco) bespaart. Daarnaast zien ze er ook leuk uit. Tenminste, ik word altijd een beetje blij als ik een boom op een dak ontwaar. In mijn gedachten zit er een vogel op een van de takken te zingen en klimt een eekhoorn behendig langs de stam – en dat allemaal in de stad en op een dak! –

Mijn lief komt koffie op bed brengen – word ik ook altijd een beetje blij van. ‘Kijk eens naar de foto die Noud stuurde.’ ‘Het is wel een super city.’ Op de een of andere manier gaan ‘super’, ‘mega’, ‘enorm’ meestal niet samen met duurzame ontwikkeling. Als het te groot wordt, kost het iets onvoorziens ecologisch of sociaals. Zo wordt Masdar gebouwd door migranten uit bijvoorbeeld Pakistan, Bangladesh en Somalië die voor lage lonen onder erbarmelijke omstandigheden moeten werken. De bouwers van de stad gelijken de slaven van de farao die hun ruggen braken op de constructie van de piramide. ‘Herinner je je Nieuwe Dorpen?’ vraagt mijn lief. ‘In dat essay noem ik Paolo Soleri die in 1970 een eco-stad ontwierp, Arcosanti in Arizona.’ We pakken het boekje erbij. Het is ontworpen door Coraline, een van de laatste dingen die we samen deden, voordat ze stierf. Coraline begreep de strekking precies: ze bedde het essay in een kaart van Brabant met daarop foto’s van echte mensen, mensen die in het gebied wonen. De titel is ‘Anders Kijken’ omdat het gaat over paradigma verandering die ertoe moet leiden dat dorpen in Brabant weer gaan leven, ondanks de vergrijzing en het wegtrekken van de lokale bakker, slager en groenteboer.

Paolo Soleri, geboren in Turijn in 1919 en geëmigreerd naar de VS, is de architect van wie het begrip ‘arcologie’ afkomstig is. Arcologie is een fusie van architectuur en ecologie. Het concept gaat uit van sterk geïntegreerde en compacte drie-dimensionale vorm van een stad. Het complexe stedelijk ontwerp maakt radicale besparing van land, energie en hulpbronnen mogelijk en brengt mensen uit de gemeenschap bij elkaar, terwijl privacy een hoog goed blijft.
In Arizona legde Soleri de fundamenten van de stad Arcosanti, die volgens deze visie gebouwd wordt en hij richtte met zijn vrouw een stichting op met als doel educatie.

Veertig jaar later ziet het ernaar uit dat Arcosanti is blijven steken in het idealisme van de founding father. De stad heeft tot doel zo’n 5000 inwoners te huisvesten. Momenteel leven er volgens de website zo’n 70 tot 120. Zij werken samen met studenten (nu 6000 in totaal) aan de bouw. De workshops en verkoop van artificials moeten het geheel financieren, naast natuurlijk donaties. Daar zit de zwakke plek van Soleri’s Utopia: geld. Norman Foster heeft dat aspect kennelijk beter onder de knie. Maar dat maakt Soleri’s initiatief niet minder sympathiek en ook niet minder zinvol. Voor mensen die een paradigma shift willen, is zijn kijk op stadsontwikkeling verfrissend en inspirerend. En het staat iedereen vrij om het plan te verbeteren.



###