Het gebaar telt

Neem het verhaal van de jongen die bij de kassa van de supermarkt ontdekt dat hij zijn boodschappen – 2 pakken yoghurt van in totaal € 0,85 – niet kan betalen met zijn pinpas. De blog ‘Omdat ze het niet kunnen bedenken’, beschrijft hoe de keurige burgers in de rij achter hem zich ergeren aan het oponthoud dat hij veroorzaakt, en niet op het idee komen om het ‘even’ voor hem te betalen.

Er komen nogal wat reacties op dit verhaal, sommigen in het openbaar, anderen in de privacy van een woonkamer, en de meeste mensen zijn verontwaardigd over het gebrek aan empathie van hun landgenoten voor een asielzoeker die 3,5 kilometer heeft gelopen om twee pakken yoghurt te kopen.

Godfried legt een andere nadruk in zijn reactie onder de blog. Hij vindt dat de waardigheid van de man wordt aangetast als een ander zijn boodschappen ‘even’ afrekent. Daarnaast: Houd op met je te ergeren omdat iets niet efficiënt gebeurt. Als je even moet wachten, dan wacht je gewoon maar. Soms kost iets wat meer tijd.

De vraag is of je waardigheid wordt aangetast als een onbekende hulp aanbiedt. Een klein gebaar kan een beleving omdraaien van negatief naar positief – andersom overigens ook – en daarmee hele levens veranderen.

Mijn eigen ervaring in Tunis bijvoorbeeld, na een beroving en een spectaculaire treinsprong door mijn lief die de dief van zijn rugzak met zo’n beetje alles aan papieren, pasjes en geld erin najoeg, keihard op een verlaten perron terecht kwam en uiteindelijk toch alles kwijt was met een paar gekneusde ribben als bonus erbij.
Ik zat in de trein die gewoon doorreed en zag hem vallen. Leuk is anders. Maar wat gebeurde er, de hele coupé stond op om me bij te staan. Ik werd naar een agent gebracht en zij deden het woord voor me. Een Libische vrijheidsstrijder gaf me cash geld, zijn schoonzus en vrouw brachten een koel flesje fris. Voelde ik me aangetast in mijn waardigheid? Nee, ik voelde me gesteund door volstrekt onbekenden. Nadat eenmaal bleek dat mijn lief – op die ribben na – ongedeerd was, werd de negatieve ervaring van de roof tot een positieve beleving.

De jongen die aan de kassa stond en zijn yoghurt niet kon betalen, hoe zou zijn beleving zijn? Voelt hij zich nog meer onwelkom in dit koude land waar mensen langs elkaar heen lopen zonder te groeten, omdat je elkaar nu eenmaal niet kent? En waar mensen opzichtig zuchten als je vertraging veroorzaakt? Of zou hij zich meer gewenst voelen als de struise blondine achter hem in de rij een klein gebaar had gemaakt?
Ik denk dat laatste. Waardigheid is niet uit te drukken in kleine of grote geldbedragen. Waardigheid is gezien worden en af en toe een vriendelijk gebaar ontvangen van een medemens.

Stel, zij had voor hem betaald. Dan was hij thuisgekomen met de begeerde yoghurt en een verhaal. Een verhaal dat uitdrukt dat Nederlanders misschien niet zo koud zijn als ze lijken en dat hij misschien niet zo ongewenst is als de vreemdelingendienst hem wil doen geloven.

Het gebaar telt. Wanneer het met dédain wordt gedaan, in dat geval heeft Godfried gelijk. Maar als een warme hand uitgestoken wordt, van mens tot mens, kan het verschil maken, want je wordt gezien. In een samenleving waar je ertoe doet, ongeacht het feit of je wel of geen saldo op je bankrekening hebt staan.

Afbeelding: Joost Sicking, potlood op papier, 1964

###